Edzard Dideric – Korte geschiedenis (5) van de angst

Vele jaren geleden werd me op een niet al te boeiend feestje gevraagd wat naar mijn mening voor het menselijk gedrag de meest bepalende factor was. Als het er echt op aankwam? Ja, als het er echt op aankwam. Mijn antwoord bestond eruit dat ik vreesde dat het angst was. Waarop de vraagsteller me op fluistertoon toevertrouwde: ja, daar was ik al bang voor.
Er was ooit een tijd dat mensen geen enkele angst voelden. Zelfs niet voor de medemens. Waarom bang zijn als iedereen elkaar vol vertrouwen en met open vizier tegemoet trad? Het moet een wereld van een bijna niet voor te stellen onschuld geweest zijn. Tegenwoordig is een dergelijke grondhouding gewoon levensgevaarlijk. Maar toen gingen de mensen er, ook weer niet geheel ten onrechte, vanuit dat angst vooral angst oproept. Komt bij dat men de handen vol had aan het overleven pur sang. Er moest dagelijks voedsel worden vergaard, te bereiden op met droog sprokkelhout te stoken vuur, terwijl ondertussen allerlei oerdriften om aandacht schreeuwden en men de benodigde gereedschappen voor elke activiteit ook nog eens eigenhandig moest vervaardigen. Opgeteld nam dit alles zoveel tijd in beslag, dat men gewoon niet de kans kreeg om bang te zijn.
Toch moet er een moment geweest zijn dat er voor het eerst iets van angst in de mens is gevaren. Hoewel men er natuurlijk ook uit eigen beweging naar op zoek kan zijn gegaan. Bijvoorbeeld vanwege het idee dat er iets aan haar of zijn bestaan ontbrak. Een bepaalde spanning, een onbestemd avontuur, een verrassende ontmoeting of andere gebeurtenissen die het bloed sneller konden doen stromen. Beslist interessant materiaal voor historici en psychologen, zou je denken. Helaas werden ook deze wetenschappen, vanwege de zogenaamde economische crisis, door bezuinigingen getroffen. Met als gevolg dat onderzoekingen op dit terrein op de lange baan zijn geschoven. Wat anderzijds ook iets grappig heeft, daar immers zo’n beetje elke bezuiniging voortkomt uit angst. Met name de vrees om hetgeen men bezit of liefheeft, gedurende zijn of haar leven te verliezen.
Maar wat uiteindelijk toch de doorslag lijkt te geven, is dat het fenomeen angst door velen gezien wordt als de meest overtuigende, soms zelfs als de enige, bevestiging van het feit dat men leeft.